Le Pays ďAYITI, dont le Nom est l’Empire ďAYTI, Est Seulement et Uniquement Ancestral

 Ye mun epi tewitua

 

GELEFWO-MASUANA

YE MUN PLIS TERITUA RELE PEYI

LI BUT, LR PIYQ AP MQJE NRG AK NRGRS LA SQ QYC PA WIVE LI

FQMI LQPEWR AK VIL DESALIN AP PALE JODI YA 7 – 6 q = © Tous droits réservés

 

YE, TEWITUA, YUN SE LORT, SA KI MAKORNC YO A FÈ YO VINI YÄ SRL BAGAY, PEYI BAGAY SAA WELE

 

PATAJE MESAY LA AK TUT MUN

 

q = an

u = ou

w = r

r = ê

c = in

h = ch

e = é

Ä= on

 

 

 

Mun ki gc tewitua paa li la tut bÄ paske li mawe yÄ kote. Ki sa sa vle di? Q nu kormqse paa di gcyc kor nu, sa vle di nu-mcm, epi gcyc olÄ nu. Suiv muc pwe. Sa cportq qpil pu nu kÄnc. Jq GWQMRTLA fr nu q, nu pwi nq olÄ q kÄ plqt obiyc pie-bua. Sa vle di nu nq olÄ q epi olÄ q nq nu. Sa ki fr makornay saa? Se bagay yo ki nq nu q. Yo nq olÄ q tu. KÄsa yun nq lort. Wezilta a yun pa kapab sepawe ak lort. La, kÄ piye bua, kor a ap devlope nq mqniè olÄ q. Li mcm tu, li jucn benefis paa nq muvmq kor a.

Q nu vqse pu li luc. Gcyc 3 bagay nq mqniè ya. Pwemie ya, tut sa ki nan tr a ak olÄ q nq kor a, tut tq yun ap qtwe nq lort. Se sa nu sot ur pi wo a. Dezirm nq, puc sila gwonrg qpil, gcyc lort ki ap frt dapwe qtwe soti mun nq mun, sa vle di bagay ki pa te la epi ki vini la. Tuazirm nq, nu mete qsqm sa olÄ q ap bay ak sa nu ap fr yo, sa ki vini la yo, korm ekzqp, sa gc dua yÄ ti hita bay blag, dqse, bat tqbu qba ti pie bua, kuit Ä kalite mqje, eksetewa, tut, Ä makornay ak sa olÄ fr epi sa nu fr. Mc kote bagay la gwonrg la, pati saa, olÄ q ak nu-mcm ki fr li dapwe jan nu ur nu, trt nu ak olÄ. Li se kweyasiÄ, cvqsiÄ, tut nÄ ki di li pa te la qvq. Cportqs pati saa, li ba nu wasin. Se pa pwemie wasin nq saa ye, li se yÄ lort. Li ki ap fr u gade dryr, lr u luc. Lr u pa te la epi u tunc ladqn, u sqti u bic, kÄsa li se Ä nuwiti pu kor a tu.

Pati 3 se devlopmq tut sa nou ye, qndq kÄ deyor. Sa vle di, li wqmase tut lort 2 pati yo ak li. Pa bliye, yun pa etwqje pu lort. Li se mak nu mcm. Tut fr sayo, sa ki la qvq melqje ak sa ki la ak kÄnc nu (trt nu epi olÄ), fr yun, yun sila wele tewitua. Tewitua se yÄ makornay, li frt qndq nu. Tr ya pa tewitua, li se fÄdasiÄ tut nrt, kor nu ak olÄ q, ni sa nu pqse, cvqte. Nq tr ya tewitua puse. Ak tewitua, nu se pitit tr ya. Pu sa mcm li wele tewitua. KÄsa nu ak tewitua a fr Ä srl. Tewitua frt ak bagay ki deja la epi ak la pita yo. Li vini yÄ pati nq ye nu, nqnq nu. Tewitua a, ak tut fÄdasiÄ ni, se u, se nu, li pa kapab pa pu u, pa pu nu. Sa nu ye ya, se Ä ye nrf akorz tewitua. Se kÄsa GWQMRTLA vle pu nu ekziste. Tewitua bay Peyi. Peyi se yÄ mqnir nu fr qsqm nq. Desalin di : « Prp la fr trt li yÄ Leta » Leta se Peyi ya. Qvq Leta a, gc « Prp la ». Prp la, se tewitua ki fr li. Cbc ye nu, nqnq korm mun, ak tewitua se Ä srl.

 

Ä mun tut bÄ se Ä mun ki gc tewitua ubic ki nq tewitua. GWQMRTLA vle li kÄsa, yun nq lort. GWQMRTLA itilize muayc saa pu li Manifeste Trt li. Si nu gade bic, gcyc Ä makornay nq mo Manifeste Trt li a, LI-MCM epi sa li fr yo pu fr kÄnc li La. Mbwa makornay la ap nq tut bagay GWQMRTLA ap kweye obic fr. La a soti nq makornay. Tewitua se yÄ La, pu sa li soti nq makornay.

 

Gcyc Peyi AYITI nq ye mun yo ak tewitua a, nu sot ur li la. Sa vle di gcyc Ayisic nq makornay ye mun yo ak tewitua a. AYISIC se Ä fr, Ä kweyasiÄ. KweyasiÄ tqmc nq volÄte fr Ä Peyi. Ye mun ak tewitua ki qba sa. M ap di li yÄ lort fasÄ, ye mun nu epi tewitua bay Peyi Ayiti. Nq sitiyasiÄ nu ye a, Gwqmunalite nu puse nu fr Peyi Ayiti. Sa vle di, yÄ kote ki frt paa nu-mcm epi pu nu-mcm. Se Ä netuayay, nq sqs tut sa ki matlort nu nu jete yo deyor paske yo pa gc plas yo nq sa kor nu ak olÄ q fr, sa ki vini bay sa nu wele tewitua a. KÄsa nu tuju wete nq makorn, mo ki vle di yun nq lort, ye mun nu ak tewitua fr Ä srl paske yun nq lort sq matlotay. Se kÄsa Ä peyi frt. Puc saa rive klr kÄ kr kr nq Vil Desalin, ki Kapital Peyi pu tut tan, 20 me 1805 lr KÄstitisiÄ q, pi gwo disku su tr a, akorz li se glas u miwua kor u ye nu, tabli kor li. Se pu sa junc 20 me, ki frt KÄstitisiÄ q, Ä junc ki su nu laa vit vit, wele Junc afime trt kor nu u trt nu, sa vle di : Ye Nu, Ä ye ki sipewir paske li se Ye Mun.

 

Ye ayisic tqku Ä hodir maymulc obic Ä legim fry, tut gwcn kole, pa gcyc muayc pu kÄte yo. Li kÄsa paske li hita su ye mun obic li se portwe ye mun ki Ubuntu. Cbc ye nu plis tewitua fr sa nu wele PRP, Prp ayisic. Nq kÄdisiÄ saa, si nu ap mqde pu ki rs tewitua a? Nu kapab wedi mcm sa nu te di wo a : li pu Prp la. Li pu Prp la paske tewitua gc tut kor mun yo ladqn epi tut mun yo fr yun kÄ tewitua. Pu trt saa, nq kÄstitisiÄ q li di « ISIT ». Se pa ncport ki bor, se kote bagay yo frt la. Si nu kÄpwqn bic, tut sa ki patisipe nq fr tewitua a ki pu Prp la paske li se Prp la. Prp la se pu trt li.

 

Me yÄ lort bagay gwonrg ki qtwe su nu laa. Sa ki fr Prp la prp, se ladqn Prp la kÄsrve trt li. Q nu di li yÄ lort fasÄ, sa ki fr Prp la se nuwiti (mqje) Prp la tu. KÄsa Prp la depqn srlmq de li-mcm, sa vle di, trt li. Pu sa mcm Desalin di nq KÄstitisiÄ q, se Ä Prp-Leta, sa vle di, ki diwije trt li li-mcm, epi li pa bay lort fr qnyc pu, krlkqsua kote yo ye ya. Pawoli a gc makorn su kupiÄ.

 

Zafr lort ap soti kote li soti pu vini mete mc su lort pu kumqde pa plas li la a. Bagay yo di la a jq yo ye a. Nu wele sa Dqmbala, ki vle di yÄ konesqs ki vwe obic ki sa. Saite konesqns hita nq makornay ni ak jq bagay la ye. Li pi egzat pase portwe bagay la mcm. Yqyc pa pwq lord nq mc sa ki pa li. Nu-mcm tu. Se kÄsa GWQMRTLA wqje La a. Katrl la soti ladqn. Wezilta katrl nq pawoli saa : «  Okcn blqsis pa ap soti kote li soti pu li mete pie su tewitua saa kÄ mrt ak pwopwietr ». Makorn nq klr laa. Gcyc matlotay qt « tewitua » avrk – « avrk » epi « e » se sin bagay ki pa mahe qsqm; sin sa ki mahe qsqm se « ak », « epi »  - « mrt » epi « pwopwietr ». 2 mo sayo mutwe sepawasiÄ ak dominasiÄ, 2 bagay ki cposib nq « tewitua », sitiyasiÄ ki vle di yun, kole sewe, nq tut sqs. Desalin, ju 28 avwil 1804 la, fr Ä disku, ladqn li di : « Paworl nu soti tqde saa se fÄdasiÄ kÄstitisiÄ q. Pa gcyc qyc ki ap wule nq lib laa, tut sa ki ap di epi ki ap frt hita su Ä konesqs egzat, pqse Dqmbala. Ye nu, ki ye mun, ak tewitua a fr yÄ srl, li ap tuju sa, pu tut tq, qyc pa kapab tunc ni. Paske li kÄsa, li se yo, yo se mrt trt yo epi se yo ki ap mcnc trt yo pu tut tq. 

 

Nu kapab ur sa nq tut zqnimo. Yo gc tewitua yo. Yo pa ap kite qyc detui sa nq yo. Ncport lort ki ta vle vini fuwe kor li la, yo tuju pawe pu defqn ni paske se yo epi yo mcnc ladqn. kÄsa yo sqti trt yo alrz.

 

Ä prp ki pa pliye devq Mbwa lavi saa, li deklwe lort la lagr. Qvayisr yo divize nu q was pu yo kapab fr twavay yo, mahe su lort. Yo bay gumc saa nÄÄ lagr wasial. Gwup qvaisr pa Ä prp tut bÄ. Yo pa gc konesqs mun ni mqnir mun devlope. Yo wcte, sa fr yo ba qpil. Se sa nu wele cfewir a. Desalin mete cfewiowite saa deyor nq blqsis la lr li di : « Nu vini thuador, sq pitie kÄ lrlmi nu yo ». KÄdisiyÄ nq lavi saa pa pu nu, nu oblije pwq ni pu nu kapab debawase nu, wepuse sa ki ap wule alqvr, Ä sitiyasiÄ ki ba paske li pa nq liñ lavi a, nu pa pale lqñ saa. Nu-mcm Nrg ak Nrgrs, nu gade liñ ye ofowu a (sa GWQMRTLA fr ya). Se pu sa nu sipewir.

 

Prp-Leta a pa Ä aksidq, sa vle di Ä bagay ki wive sq yo pa te ap tqn ni, mee nq wqdevu devlopmq mun paa trt li. Prp-Leta wive su fors Gwqmun kor nu. Piske se kÄsa, Prp-Leta a ye sa li ye ya srlmq nq nqnq Ubuntu li epi Desalin ki nq li ak li ki nq Desalin. Sa vle di tu, li qba Gwqmunalite nu, ki mutwe tut kor nu q, sa nu ye ya, cbc ye nu, epi li ap pwoteje li tu. Gwqmunalite a se sa. PwoteksiÄ q pa srlmq gade nq je epi ap pale, mee tu mahe pwq, pote buwe, pÄyc, situ kwaze-bwize. Cbc, ak Gwqmunalite, Prp-Leta gc nq li Mbwa SOLDAT. Desalin di : « M se SOLDAT », pa gcyc plq nq sa. Gwqmunalite Prp-Leta plc la ui, li qwasinc nq UnwÄn, sa nu wele lort dimqsiÄ q, epi, ak Desalin, li hita nq lemun, kÄsa li plc nrt, pafr. Cbc, se pu Prp-Leta kite Desalin li mute, SOLDATITE li, ki yun nq Mbwa kor li paske li nq hak mun !

 

Nu pa la nq pqse lort, nu la nq nu-mcm, nu ofowu, sa vle di dapwe VolÄte GWQMRTLA. Pu sa nu SIPEWIR a. Bagay sila pa pu 2 ju, Gwqmunalite ap pwoteje pu li tut tq. Mbwa saa pa ap jqm pa la. GWQMUNALITÉ, Lord GWQMRTLA !

 

KÄsa VIV se GCYC !

 

CBC li but, tq baktewi a te ap mqje Nrgrs ak Nrg yo su Wcñ Desalin nq sq nu pa fr li peye fwekqsite li.

 

Su trt paworl sa a, nu mqde lrlmi tut tq nu yo, si yo gc kÄpwqn, pu yo kÄpwqn! Korlr nu gc yÄ but pu li wive, but dqje a. Se pa korlr Ä gwcn, 2 gwcn mun, mee korlr Prp-Leta. Se te a dizrt lr saa si nu ta ou te a lage qba 30 milyÄ Kanadic nq mc pwrske 2 miliya Nrg ak Nrgrs, su tut latr a, ki gwqgu epi ki surf wevqy. Yo te a hahe su tut tr a yÄ gwcn pu mete nq buh, yo pa te a jucn. Bagay la pa ta bÄ kÄsa. Tworp pa satisfr devq sitiyasiÄ saa. Pa fr peye sayo ki te ap thuye nu gwcn paa gwcn, nu tut nrt te su lis, dulr saa ta twor wrd. Pije kwiminrl yo kÄ sitwÄ su je tut sayo ki te ap mahe ak yo a, mete tut nrt qba sufwqs, ti gut paa ti gut, jik tq pa gcyc qyc qkor nq yo, zafr sila kapab satisfr Ä ti gwas, mee tut mun nrt. BÄ kr nu ui ki fr nu aksepte ti kal saa pu kwim ki pa gc nÄÄ saa. Fo k u se mun pu aksepte sa.

 

Pito kwiminrl yo kuwi, pwese, pwese, ale wqn trt yo nq TPI (twibinal penal ctrnasiÄnal). Se pa pwcmie fua sa ap frt, pwezidq Srbi a te bay ekzqp la. Yo kÄnc bagay yo. Se pu tut otowite kanadic yo, kormqse paa Pwemic Minis Justin Trudeau, suiv ekzqp la.

 

Pa gcyc twcnc pie, bagay saa pa ni ni port ni twu pu soti. SitiyasiÄ ayr a pa sitiyasiÄ jodi a, nu qpil, nu pwrske tu patu, epi nu okuwq vit, epi nu kÄnc lrlmi nu, lrlmi a. Vq cformasiÄ q ap sufle pi for ti gwas paa ti gwas, korlr a tu, mcm fors. GWQMUNALITE ap puse sq plq vag lqmr nrg la kote li gc pu li wive a. Qyc pa kapab qpehe sa.

 

KÄsa Kanada deja prdi devq popilasiÄ Nrg ak Nrgrs su planrt la.

 

VIV se GCYC !

 

CBC li but, tq baktewi a te ap mqje Nrgrs ak Nrg yo su Wcñ Desalin nq sq nu pa fr li peye fwekqsite li.

 

 

Pu KAY CPEWIAL Desalin, Qpi Ayti, Qpi sq but Tóya-Desalin, Lqpi Gwqmunalite, Lqpi Zqsrt yo, lrlmi epi gqñ ni yo, ki la su Tewitua Cpewial, te kur yo detui pu tut tq q :

HRH Sa Majesté Le Prince Weber Tiécoura Dessalines D’Orléans Charles Jean Baptiste 7e nq GenewasiÄ Cpewial la epi IIIe nq liye Qpewr AYITI,

dessalinestie@gmail.com 

Le lien en Gelefwo :  https://docs.google.com/document/d/e/2PACX-1vQ2U00FKkDc4T6jh4FLj7DDXe_2noxt_XEQ6H0jX-Of5TG_EJLTBVDvaxXYeFTfNw/pub